ʻAnoʻai ke aloha e Ka Ulu Hoi, ka hoa walohia o ka Ua Tuahine, ka wewehi hoʻi o Puahia i ka laʻi. He manaʻo koʻu e waiho aku ai i mua ou, nāu nō ia e hoʻoulu a hoʻolaha aku no nā makamaka heluhelu mai Kumukahi a i Lehua.
I ka hopena pule ʻelua o Malaki, ʻo ia ka lā 11-13, ua hui pū mai nā lālā o Ke Pānānā Aloha Writers’ Institute no ka huakaʻi mākaʻikaʻi ʻana i nā kaha one ʻai aliʻi nei o Kakuhihewa. ʻO ka wā mua loa kēia i kū ai he alo a he alo ua mau kānaka nei, he mau mea kākau, mea kahakiʻi, mea ʻimi noiʻi, a mea haku puke hoʻi no Kawaihuelani. No Oʻahu nei nō kekahi o mākou no Hilo kekahi i ka Ua Kanilehua he mau kama kekahi na Kamalālāwalu a ʻo kekahi, he keiki hoʻokama na ka Moku Honu, i hehi hou ai nā meheu wāwae ma ka ʻāina nei o kona mau kūpuna. I huakaʻi kēia e launa like ai ua poʻe haumāna nei, me ka ʻike maka pū ʻana aku hoʻi i nā wahi pana o Oʻahu, kahi nona nā moʻolelo a mākou e noiʻi aku nei. Ma hope o nā makahiki lōʻihi ʻelua i hoʻokaʻawale ʻia ai kākou e ka maʻi ahulau, ua ola hou nō mākou i ka launa hou ʻana me nā hoa ʻōlelo Hawaiʻi, a i ke kakakihi ʻana i nā moku ʻeono o nei mokupuni.
I ke awakea o ka lā 11 o Malaki, hoʻomaka aʻela kēia huakaʻi mākaʻikaʻi i ka ʻāina uluwehi i ka ua ʻĀpuakea, i Kāneʻohe, Koʻolaupoko, ma ke kula hanohano ʻo Pūʻōhala. Hōʻea mākou i laila, aia nō ʻo Kumu Kaikaina, Kumu Waianuhea, a me kā lāua mau haumāna maka onaona e kū haʻaheo ana i ka pā o ko lākou kula. E pā mai ana ka Ulumano, ulu aʻela ka manaʻo i ka hui pū o ke kamaʻāina me ka malihini. Na ua makani aukahi nei i halihali mai i ke ʻala o nā pua, pēlā pū me nā leo oli o nā ʻōpio kupa o ka ʻāina i ke aloha ʻana mai. Auē! Auē!! ʻIke ʻia ka nuʻa lei o ke aloha, ʻaʻole o kana mai!! A pau ka hāʻawi malihini ʻana i ke aloha o kekahi i kekahi, huli aʻela mākou, komo i kekahi lumi papa no ka wā haʻi moʻolelo. ʻO nā mea kākau o Ke Pānānā kai moʻolelo mai no Laʻamaikahiki, no ka ʻanae holo i Kaipāpaʻu, ka iʻa hāmau leo o ʻEwa, Pōhaku o Kauaʻi, a me ka wahine pāhaʻohaʻo ʻo Haumea. A laila, kani pū nā leo o kamaʻāina me ka malihini i ke mele ʻana iā “Kāneʻohe.” Hū wale ke aloha i ua mau keiki neʻe papa o Koʻolau, a he piha mahalo no ke kipa ʻoluʻolu ʻana mai o nā ʻaʻaliʻi kū makani o Pūʻōhala.
Mai laila aku ā i ka ʻāina kū pālua i ka laʻi, i Waialua nō. Moni ʻia ka ʻono o ka hale kūʻai o Paʻalaʻa Kai, ʻike ʻia ka mōlī lele o Mokulēʻia, ʻohuʻohu i ka ʻehukai o Kaʻena, a malu i nā pali o Kekuaokalā. I ka ʻauinalā o ia Pōʻalima, ua hōʻea akula ka huakaʻi i ke kai kūʻono ʻo Kaiaka, kahi i kū mua ai ka heiau ʻo Kapukapuākea. Ma laila nō hoʻi mākou i ʻike ai i ka Pōhaku o Lānaʻi, a haʻi maila ʻo Mau i kona moʻolelo. ʻO ua pōhaku nei, he ʻano pōhaku nui maʻamau ia e kū ana i waena konu o ka pāka. ʻAʻohe hōʻailona, ʻaʻohe pā, ʻaʻohe mea like nō, akā naʻe he moʻolelo waiwai nō kona e pili ana i ko kākou mau lāhui ʻohana o ka Pākīpika a me nā ʻāina ma waho o ko kākou paeʻāina. Wahi a ia moʻolelo, ua lana mai nei ka Pōhaku o Lānaʻi mai Kahiki mai a pae ma Oʻahu nei. He wahi kilo iʻa ia, a he pōhaku kīkēkē hoʻi. Ma o kēia mau moʻolelo kākou e ʻike maka ai i ke ʻano a me ka waiwai o ka mokupuni nei ʻo Oʻahu. A loaʻa ʻole kēia moʻolelo iā mākou, loaʻa ʻole hoʻi ka ʻike hoʻomaopopo i kēlā wahi pōhaku nunui e kū ana i ka ʻehu o ke kai.
Ua ulu aʻela nō ke aloha a makalapua ma ia launa nani ʻana. No ia aloha poina ʻole e hoʻoheno nei i ka poli, ke puana ʻia aʻe nei nō kēia wahi hoʻohialaʻai nei.
Na ka pua ilima i kono mai iau
E naue i ka aina maikai o Kakuhihewa
Kamoe aku i ke ala i ka hikina
Me na hoa Kanaka o ka ili ula
Ua wehi Puohala i ka’u ike
Na pua kamalei ola o ka aina
I laila ola na moolelo na mele
A Ke Panana i puana hou ai
Kakai aku na kaa i ke ala loa
O Konahuanui kaa ma hope
Ma mua ae o Haiku kau i ka hano
Me na pali hauliuli o ke Koolau
Ua mau aku i ka lai ao Waialua
Hoomaha i ke kai ao Mokuleia
Lei ana Kawaihapai i ka ehukai
Me Kalaeokaena a e au ana
Auhea wale ana oe e Puaena
Kai hawanawana i ka lai la
I laila huli hoi mai no ke kaona
Ke kikowaena o na ailana
Ua lana ka manao i ke ola
O kuu lahui ame kuu aina
Haina ia mai ana ka puana
O ke aloha aina kuu lei mau
me ke aloha,
Kahikina de Silva
Kaimana Kawaha
Makia de Jesus
Nālani Fujihara
Kamalei Roback
Kahauʻolopua Veincent
Mau Samuseva
ʻAkamu Poʻoloa
Noah Gardner
ʻAʻole i pau
© Nā Lālā o Ke Pānānā Aloha 2022
