"E pule wale nō i ka lā o ka make, ʻaʻole e ola."
I mea aha ka pule? I koʻu wā kamaliʻi ua papekema ʻia au e nā lima mana nui o ke kahuna o ka hale pule Kakōlika. I kēlā me kēia lāpule ua noho māua ʻo koʻu makuahine ma mua o ke keʻa Kalikiano a hoʻolohe i nā mele nani e kūpinaʻi ana ma ka hale o Iesu. Ua aʻo au ma ke kula i ka hānau ʻana o kānaka mai ke aloha a Wākea a me Hoʻohōkūkalani, a ua honi au i ke ʻala kūpaoa e pā mai ana ʻoiai au e ʻōlelo mau ana "Namu Amida Butsu" ma ka Jodo a e hoʻolauleʻa ana i ke ola o koʻu mau kūpuna. Ua haʻalele naʻe au i ka pule ʻana no koʻu pupule, no ka hiki ʻole iaʻu ke hoʻoholo i kumu nui o ia mau wahi hoʻomana no ka mea he ʻokoʻa loa ka ʻikena o kekahi me kekahi. Akā naʻe, ʻaʻole i haʻalele mai ka pule i kuʻu naʻau.
Mai ka wā kahiko, ā i kēia lā, pule ka poʻe no nā mea like ʻole: ka mahiʻai ʻana, ka hana kapa ʻana, ka lawaiʻa ʻana, a me ke ola maikaʻi o ka ʻohana. Eia kekahi laʻana o ke ʻano pule ʻana iā Iesu a me ke akua Hawaiʻi ʻo Kū:
E ko mākou Makua i loko o ka lani,
e hoʻāno ʻia kou inoa
E hiki mai kou aupuni
e mālama ʻia kou makemake ma ka honua nei,
e like me ia i mālama ʻia ma ka lani lā
E hāʻawi mai iā mākou i kēia lā
i ʻai na mākou no nēia lā
E kala mai hoʻi iā mākou i kā mākou lawehala ʻana,
me mākou e kala nei i ka poʻe i lawehala i kā mākou
Mai hoʻukuʻu ʻoe iā mākou i ka hoʻowalewale ʻia mai
e hoʻopakele nō naʻe iā mākou i ka ʻino
no ka mea,
nou ke aupuni, a me ka mana
ʻĀmene
- Mataio 613
E Kumauna, huli mai nānā
Eia kāu pulapula i hele mai nei i ou la
no ka poʻe pilikia
Kāne, wahine, a huli mai ka honua e ʻike
Eia au imua o ʻoukou,
na akua o ka lani, ka honua,
Kamauna, ka moana pau loa, na kini a pau
Kahikiku, Kahikimoe, ka paʻapaʻa lani,
e Kū, e Hina
Eia au kāu pulapula i kiʻi mai nei
i ola no ka poʻe pilikia
ʻEliʻeli kapu, ʻeliʻeli noa, ka hikina, ke komohana, ke kuahiwi, a me ke kai,
ʻAmama
Ua noa
-Nā Pule Kahiko, ʻaoʻao 3
I ka pule o luna mai ka Baibala mai i ka māhele o Mataio, ʻike ʻia ke ʻano o ka pule Kalikiano. I ka māhele mua o ka pule, e hoʻomana wale ʻia ana ke Akua nui, ʻo ia nō ka Makua, ke alakaʻi o ka lani, a me ke aliʻi o ke aupuni ma ka honua. I kēia ʻano wehewehe ʻana, hōʻike ʻia kona kūlana ʻoi kelakela. I ka māhele hope o ka pule, wehewehe ʻia nā mea a ka mea pule i makemake ai: ka ʻai, ke kala no ka lawehala ʻana, ka ikaika no ke kala ʻana i kekahi kanaka, a me ka hoʻopakele ʻana i ka ʻino. Inā pēlā ka makemake, ʻike ʻia ka manaʻo o ke Kalikiano no ka pono. ʻO ke kanaka ʻoi kelakela ke hana i nā hana maikaʻi, i nā hana a ka Makua i hana ai.
Ma ka laʻana pule Hawaiʻi o luna, ʻike ʻia ka hea ʻia ʻana o ke akua Kūmauna ma ka lālani mua. Kohu like me ka hoʻomaka ʻana o ka pule ʻē aʻe, akā, ʻaʻole lōʻihi loa ka manawa o kēia welina akua. ʻIke wale ʻia nō ka mana o nei akua ma ke noi a ka mea pule. I ka lālani ʻelua, aia nō ke noi a ka mea pule, ʻo ia nō ke ola maikaʻi o ka poʻe pilikia. A laila, kuhikuhi ʻia ka honua, ka lani, ka mauna, ka poʻe kānaka, a me kekahi mau Akua ʻē aʻe, a ma o kēia kuhikuhi ʻana ʻike ʻia ka pilina o kēia mau mea kekahi i kekahi. Inā he kanaka maʻi, hāʻawi ʻia ka lāʻau lapaʻau iā ia a i ka hapanui o ka manawa aia ua lāʻau nei ma ke kuahiwi, ulu nei lāʻau ma ka mauna, kahi i loaʻa ai ka wai mai ka lani mai, a na nā akua ʻē aʻe i pili i ke ʻano o ka lani a me ke ola maikaʻi o nā mea kanu. No lākou kēia pule no ka mea hea ʻia ko lākou mau inoa ma loko o ka pule. No laila, he pilina maoli ko laila a inā he pilina, he ʻike ko laila a he kumu no ke koho ʻana i kēlā akua kīkoʻī, iā Kumauna, no ka pule ʻana no ke kanaka pilikia.
He ʻike ko kēia mau ʻano pule ʻelua, akā he ʻokoʻa no ko ka ʻike. ʻO ka ʻike o ka pule Kalikiano, he mea ia e wehewehe ana i nā hana maikaʻi e hana ai a na ka ʻike o ka pule Hawaiʻi e wehewehe ana i ka pilina o nā mea a pau o ka honua nei a me ke ola kino. No laila i ka pule ʻana, mai kāpae wale aku i nā akua kīkoʻī, o nele auaneʻi i ka ʻike ʻole. ʻAʻole e wehewehe ʻia ana ka pilina o ka ʻāina me ke ola e kēia mau moʻolelo o ka Baibala. ʻAʻole e hōʻike ana ke kinolau ʻo ka Makua i ka pilina koʻikoʻi ma waena o nā mea kanu e ulu ana ma ka mauna a me ke ola o ka poʻe pilikia. ʻAʻole nō hoʻi e hāʻawi ana ka inoa ʻo ke Akua iā mākou i ka ʻike kūpono no ka mālama ʻana i nā poʻe pilikia. ʻAe he ʻike maikaʻi ko kēia Akua, he mau hana ā kākou e hana ai i mea e hoʻopilipili iā kākou iho i ke Akua nui, no laila he haʻawina ko laila. ʻAʻole kēia akua he mea e kāpae wale ʻia. Eia naʻe, ʻaʻole hoʻi he kūpono ke kāpae wale ʻana i nā akua Hawaiʻi no ka mea inā kali kākou i ka wā i hele ai ka ʻohana a maʻi a laila pule kākou i kēlā akua no ka mālama ʻana iā ia, ʻaʻole e ola. Inā loaʻa iā kākou ka ʻike mai ka pule maʻamau ʻana i nā akua kīkoʻī, e ola ana.
Ua ʻokoʻa nō ka mana ma loko o kēlā a me kēia ʻano pule ʻana. Kainoa he pono ke koho ʻana oʻu i kaʻu akua a ʻaʻole hiki ke pule i nā akua ʻē aʻe, eia naʻe he mea maoli ka hoʻāno ʻana i nā akua o kēlā a me kēia wahi hoʻomana. No laila, i koʻu noʻonoʻo ʻana, ua maikaʻi wale kaʻu aʻo ʻana i kēia mau ʻano pule like ʻole no ka mea hiki iaʻu ke pule iā lākou a pau a hoʻoikaika i kaʻu ʻike.
© Leonani Arakawa-Taum
