Ka Ulu Hoi

Welina mai me ke aloha e nā moʻopuna e mālama ʻia ana e nā kūpuna. ʻO ke kupuna ka pūnāwai o ka ʻike waiwai o kākou. ʻO ka puna ke kupuna hoʻi, ka puna o ke aloha, ka ʻike, a me ka mana. He mea waiwai nō ke kupuna, he pūnāwai nō hoʻi. Na ke kupuna e kōkua a kākoʻo iā kākou. Na kākou e mālama i nā kūpuna.

I ka hānai ʻia ʻana oʻu, ʻo koʻu baban – ʻo koʻu kupunahine kuakahi hoʻi, ke kupunahine o koʻu māmā – he luahine ʻoluʻolu nui loa ʻo ia, a ma o ka hoʻolako meaʻai ʻo ia i hōʻike mai ai i ke aloha. Ma muli o kona kuke pinepine ʻana, he mau kūʻaulima nui kona e like me Popeye. ʻO Masako Nakasato kona inoa. Pēlā pū me koʻu kupunahine, ka makuahine o koʻu māmā. ʻO ke koʻo ʻo ia o ka ʻohana. I kona hala ʻana aku, nui ke kaumaha, me he mea lā, ua huki ʻia ke kāpeka mai lalo mai o mākou. ʻO Loraine Chieko Oshiro kona inoa. ʻO koʻu kupunahine ʻē aʻe ʻo Kūlia Kaiwi – ko koʻu pāpā makuahine – ʻo ka puna ʻo ia o ka ʻike. Ua mālama ʻo ia i ka ʻike o ka ʻohana a me nā palapala ʻohana. He puna nō hoʻi ʻo ia no ke mele a hīmeni ʻo ia i kekahi mau manawa. I kona hala ʻana, ua manaʻo au, ua pau koʻu ola.

I ka hala ʻana o koʻu mau kūpunahine, ua paʻa ka pūnāwai, a pau koʻu puna o ke ola. Akā e mau koʻu mahalo i ke kahua a lākou i hoʻopaʻa ai, a me ke aloha a me ka ʻike i aʻo ʻia iaʻu. I koʻu wā ma kēia honua, e hoʻohanohano au iā lākou i nā kaʻina wāwae pākahi āpau. No laila, i loko o kēia mau moʻolelo nūpepa ʻelua, e hoʻohanohano au iā lākou a me nā kūpuna ʻē aʻe i nā wahi āpau. E wehewehe au i ke koʻo o kekahi mau meʻe kahiko, ʻo ko lākou mau kūpunahine nō hoʻi. ʻO nā moʻolelo aʻu e hōʻikeʻike ai ʻo ka moʻolelo o ʻAukelenuiaʻĪkū, ka moʻolelo o Keaomelemele, a me ka moʻolelo o Kamapuaʻa. E ka mea heluhelu, e ʻike mai i ka ulana ʻana o ke kupunahine i ke aloha, ka ʻike, a me ka mana i ka moena lauhala, ʻo kāna moʻopuna nō ia.

I kēia pūkana nūpepa, e heluhelu mai kāua i ka moʻolelo o ʻAukelenuiaʻĪkū. I kēia moʻolelo, ʻo Moʻoinanea ke kupunahine o ʻAukele. He mau kaikuaʻana ko ʻAukele, a ʻaʻohe a lāua aloha iā ia. I ke kāwala ʻia ʻana ihola ʻo ʻAukele i ka lua o Moʻoinanea e kona mau kaikuaʻana, makemake lāua e ʻai ʻo Moʻoinanea iā ʻAukele. ʻAʻole naʻe i ʻai ʻo Moʻoinanea iā ia no ka mea ua hoʻomaopopo ʻo ia i kāna moʻopuna. ʻElua kāne hou aku i loko o ka lua. Noi maila ʻo Moʻoinanea iā ʻAukele e hānai iā ia i ua mau kāne nei. A laila, ʻī maila ʻo Moʻoinanea iā ʻAukele e pili ana i kahi i kapa ʻia ʻo Kalākeʻenuiakāne no kona noho ʻē ʻana i mea e kaʻawale ai mai kona mau kaikuaʻana aku. Ma mua o kona holo ʻana, hoʻolako ʻo Moʻoinanea iā ia i nā mea pono i ō no kona huakaʻi. Hāʻawi ua moʻo nei iā ʻAukele i ke akua ʻo Lonokoualiʻi he laukahi e māʻona ai ʻo ia i ka ʻai a me ka ʻiʻo he koʻi a he pahi. Wahi a Fornander, ʻoʻoki ʻia kona huelo a hāʻawi ʻia ʻo ʻAukelenuiaʻĪkū me ka ʻī ʻana: “ʻo kēia koʻu kino maoli,” a hāʻawi ʻia ka pāʻū ʻai kaua a me ke kāhili ʻai kaua. Inā e hoʻopā ka ʻenemi i ia mau mea, e lilo ʻo ia i lehu. I ka loaʻa ʻana nā mea pono iā ʻAukele, mākaukau ʻo ia no ka huakaʻi lōʻihi i Kalākeʻenuiakāne a me kona noho ʻana i laila. I ka loaʻa ʻana o ka laukahi, māʻona nō ʻo ʻAukele a me nā kānaka ʻē aʻe i luna o ka moku e holo ana. I ka loaʻa ʻana o ke akua ʻo Lonokoualiʻi iā ʻAukele, alakaʻi ia akua iā ia i nā kaua a me nā wā kūpilikiʻi, a eo iā ʻAukele. I ka loaʻa ʻana o nā mea pono mai kona kupunahine ʻo Moʻoinanea, ua ola nō ʻo ʻAukele.

Like koʻu mau kūpuna me ke kupunahine ʻo Moʻoinanea. Hoʻolako lākou i nā mea pono i kā lākou moʻopuna. He mau pūnāwai lākou. ʻO koʻu mau kūpunahine ʻo Masako a me Loraine, he mau pūnāwai o ke aloha a me ke kōkua. ʻO kekahi hana pinepine a lāua, kuke lāua i nā mea ʻai ʻono, e laʻa ka Chanpuru, ka Manju, ka Dobash, ke Okazu, a me ka moa pākē. Mālama ʻia kēia mau lekapī a koʻu mau kūpunahine i hoʻokahi puke kahiko. I kēia manawa, e kuke ana mākou i ka mea ʻai ma kēlā puke. A i kā mākou kuke ʻana, hauʻoli nō i ka mea ʻai. Ua hoʻīli ʻia nō hoʻi e ke kupuna kēia hale aʻu e noho nei. ʻO kēia hale ka hale a koʻu māmā i hānai ʻia ai, ʻo au kekahi. Ua makemake koʻu kupunahine, e paʻa ka hale a me ka ʻāina i wahi noho no mākou. Ua hoʻolako maila koʻu mau kūpunahine i kēia mau mea no ke ō ʻana a me ka noho ʻana.

Pēlā kākou e ola ai a holo i kēia honua, ma muli o ke kōkua a nā kūpuna i hāʻawi ai, he mau pūnāwai hoʻi. Mahalo nō au i nā kūpuna e kōkua a kākoʻo mau iā kākou. Na kākou e hoʻohanohano i nā kūpuna ma o ka mālama ʻana iā lākou a me nā mea a lākou i hāʻawi ai. ʻO kēlā ko kākou kuleana.

I kēia pūkana aʻe, e holomua kāua i ka moʻolelo o Keaomelemele a me ka moʻolelo o Kamapuaʻa. ʻAʻole i pau.

© Kahanu Giron 2021