Ka Ulu Hoi

Ke one ʻai aliʻi

Ka ua Tuahine o Mānoa

Kona, kai ʻōpua i ka laʻi

Maikaʻi Kauaʻi, hemolele i ka mālie

He mau inoa hoʻopilipili paha kēia i kamaʻāina i ka maka. ʻO ia mea he inoa hoʻopilipili, he loina i ʻike pinepine ʻia ma loko o nā mele i haku ʻia e ko kākou poʻe kūpuna. He poke ʻōlelo kēia e hōʻike ana i kekahi mea kupaianaha o kekahi wahi kikoʻī. Hōʻike nā inoa hoʻopilipili iā kākou i ka pilina o ke kanaka i ka ʻāina ma o nā moʻolelo. A paʻa ia ʻōlelo, paʻa pū ka moʻolelo ona, a pēlā e maopopo ai ka manaʻo maoli o nā mele. Akā, pehea kākou e mālama ai i kēia mau pilina o kākou i ka ʻāina i kēia mau lā?

ʻO kēia nō ka helu ʻekahi o ʻekolu mau moʻolelo e pili ana i kekahi inoa hoʻopilipili i hoʻopuka pinepine ʻia ma loko o nā mele mai loko mai o nā nūpepa o ka wā kahiko. E kipa mua kākou i ka ʻāina i kapa ʻia ʻo Kekele. He ʻāina nō kēia e waiho ana ma lalo pono o ke kumu pali Koʻolau, i ke ahupuaʻa ʻo Kāneʻohe. Ua kāhiko ʻia i ke ʻala o ka hīnano a me ka lei hala a wahi a kahiko, ʻo ia uluhala nō kahi i ulu ai ka hala onaona loa o Hawaiʻi a puni, ʻaʻole o kana mai. No laila, puana mau ʻia kēia ʻāina i nā mele kaulana, e like me kēia lālani o ke mele inoa kaulana ʻo Makalapua: “Lei akula i ka hala o Kekele.”

Eia kekahi moʻolelo mai loko mai o kā Fornander puke no ia ʻāina ʻo Kekele. Penei nō ia, aia kekahi wahine i kapa ʻia ʻo Kekele a ua puni loa ʻo ia i ka hoʻokāhiko ʻana i kona kino iho i kāna mau lei punahele, ʻo ka hala ʻoe, ʻo ka maile ʻoe, ʻo ka ʻieʻie ʻoe, a ia mau lei ʻaʻala hoʻi. Lei pinepine ʻo ia i ka lei hala a i ka wā i maloʻo mai ai kona wahi lei i kāhiko nui ʻia ai kona kino, kanu ʻia ka hala maloʻo e ke kāne a pēlā nō i ulu mai ai nā pūhala ma kēlā ʻāina i kapa ʻia ʻo Kekele. ʻO ka mea e minamina ai, ua hoʻopau ʻia ka hapa nui o nā kumu pūhala ma laila i ke au kūkulu. Ua ʻōlelo ʻia naʻe, mau nō ka hiki ke honi i ke ʻala onaona o ka hala iā ʻoe e māʻalo aʻe ana i kēia ʻāina kaulana i ka hala.

ʻIke kākou, he keu kēia wahi manaʻo a ka nani. E like me ka mau ʻana o ke ʻala a me ke onaona o ka hala, pēia pū ka moʻolelo o ia ʻāina. Nui ka mahalo i ka paʻa o kēia inoa hoʻopilipili iā kākou i kēia mau lā no ka mea ua hiki iā kākou ke ʻike iki i ke ʻano o ka ʻāina ma ka wā i hala. A ʻaʻohe mea e hōʻike mai ai i ka mea kupaianaha o kēia ʻāina, koe aku kēia inoa hoʻopilipili e hoʻomanaʻo mau mai ana iā kākou no kēia moʻolelo. Māpu mau mai kēia ʻala o ka hala e hoʻoikaika ana i kēia pilina hemo ʻole o kākou kānaka me ka ʻāina. Ola mau ka ʻāina, ke kanaka, a me nā moʻolelo e pili ai ia mau mea a pau.

© Kilinoe Kimura 2021