Ka Ulu Hoi

Ma ka wā kahiko, i ke au o ko kākou mau kūpuna, keu hoʻi ka nui o nā kānāwai a me nā kapu no ka mālama ʻana i ke kanaka. A he mau lula i hākilo ʻia e ka poʻe Hawaiʻi. No ke aha? Eia kekahi pane: no ke ola pono o kākou me ka maluhia. A ʻo ia ka ʻiʻini o ka poʻe a pau i ola ma kēlā wā, ʻo ka makemake e noho ʻoluʻolu kekahi me kekahi. Eia naʻe, inā loaʻa ka pōʻino ma waena o kākou, pehea e hoʻoponopono ai? ʻO nā kūpuna nō hoʻi, ua hoʻoponopono lākou i nā mau pilikia me ka mihi a me ka huikala, i mea hoʻi e mālama ai i ua mau kānāwai lā. Akā, ke ola nei kākou i kekahi wā ʻokoʻa loa. Ke mālama nei nā aupuni i mau kānāwai me ka hulikua ʻana i ka pono o kānaka. ʻO kekahi o nā lula, ʻo ia ke kāohi ʻana i ka ʻowala ʻana i nā mea kaua. A ʻo kēia kaʻu manaʻo e hāpai aʻe ai ma kēia ʻatikala pōkole.

Ma ka lā kanakolu kūmākahi o ʻAukake, ua ʻupu aʻe kekahi hanana ʻino ma Waiʻanae. E hakakā ana ʻelua ʻohana, ʻo ka ʻohana Silva me ka ʻohana Keamo-Carnate. I kekahi pō, kalaiwa aku ʻo Hiram Silva i ka pū i ka hale o ka ʻohana Keamo-Carnate a kī akula i ka pū. No ka hoʻopakele ʻana i kona mau ʻohana, kiʻi aku ʻo Rishard Keamo-Carnate i kāna pū, kī ʻia, ʻo ka make ihola nō ia o Hiram Silva. Ma mua naʻe o kona hāʻule ʻana, ua hala ʻekolu kanaka ma muli o ka hana lima nui a Hiram. I mea e pali ai ka ʻohana Keamo-Carnate, kī ʻia ka pū a hāʻule ʻo Silva. ʻAʻohe mea hou aku i make. No laila, ke hāpai ʻia nei kekahi manaʻo hoihoi, ʻo ia hoʻi, aia ka pono ʻo ka loaʻa ʻana he mea kaua i mea e hoʻopalekana aku ai i ka ʻohana.

Ma lalo o ʻAmelika, kū nō kekahi kānāwai e ola ai ke kanaka ke kī aku ʻo ia i kekahi mea hana ʻino. A he laikini hoʻi no ka loaʻa ʻana o ka pū, i kū nō i ke kānāwai. ʻO ka pū naʻe a Hiram, ʻaʻole i loaʻa ua laikini nei. A ʻo Rishard nō hoʻi, ua loaʻa. Eia ka nīnau nui e hoʻolaha aku ai, pehea kākou e hoʻoholo ai i nā kānāwai no ka hana palekana ʻana i nā pū a me nā mea kaua ma Hawaiʻi? Aia anei he ala e hana pono ai?

Ma Hawaiʻi nei, ua nui ka poʻe i loaʻa iā lākou nā mea kaua. A laila, ke ulu aʻe ka hakakā ma waena o kekahi me kekahi, wikiwiki nō hoʻi lākou i ke kiʻi aku i ka waikī. ʻEhia kā hoʻi mea aloha ʻo kākou! Auē, pehea ka ʻōlelo kaulana a Kamehameha i hoʻopuka aku ai, ʻo ke Kānāwai Māmalahoe? "E mālama i ke kanaka nui a me ke kanaka iki." He waiwai nui ke ola o ke kanaka! No laila, e kāohi kākou i ke kiʻi wale ʻana aku i ka pū a me ka mea kaua. Inā e hakakā ana ʻoe me kekahi, me nā puʻupuʻu lima wale nō e hakakā ai. A ma hope o ka hoʻomoe ʻana, e hoʻoponopono ʻia ko ʻolua pilikia. Aia a hoʻoweliweli ʻia kou ʻola, a laila e kiʻi i mea kaua a hoʻopalekana aku. Mai kaʻawili i ka manaʻo e kuʻu hoa, e aʻo i ke kaua, aʻo pū nō i ka holo.

Eia hoʻi kekahi nīnau ʻelua, pili i ke au politika. ʻO kekahi poʻe halihali pū, ʻaʻole i loaʻa iā ia he laikini. No laila, inā hana ʻino akula ʻo ia, paʻakekī ka hoʻokolokolo ʻana i ia pū a me ke kanaka nāna i kī aku. Paʻakikī hoʻi ka hopu ʻia ʻana ona, a ʻo ka hopena, ʻaʻole paha he hoʻopaʻi i ke kī hewa ʻana i ka pū. He kānāwai kēia no ka noho palekana ʻana o kākou a  pau! ʻAʻole au makemake e noho ma kahi kokoke i ka mea nāna ka pū, a loaʻa ʻole iā ia ka laikini. He mea e pōʻino ai i ka nohona o koʻu ʻohana a me nā hoa noho o ia kanaka. No laila, eia ka puana. Inā e ʻae ana kākou i ka halihali pū o kānaka, e mālama pū kākou i nā kānāwai e kāohi ana i ua mau waikī lā. Inā ʻaʻole, e kāpae ʻia paha ia mea he pū, kāpae pū ʻia ka hoʻoweliweli i ke ola o kākou.

© Keola Swain 2024